Mặc dù đã được khuyến cáo nhiều, nhưng việc tự ý tăng liều các thuốc không kê đơn là tình trạng vẫn còn khá phổ biến trong cộng đồng.
Trường hợp nam thanh niên tử vong mới đây do dùng 19 viên thuốc hạ sốt paracetamol 500mg trong 2 ngày đã thêm hồi chuông cảnh báo về tình trạng ngộ độc thuốc…
Mới đây, một bệnh nhân nam ở Sơn La đã tử vong do uống quá liều thuốc paracetamol sau khi được cấp cứu ở Bệnh viện Bạch Mai. Trước đó bệnh nhân đã uống 19 viên thuốc paracetamol loại 500mg chỉ trong hai ngày để hạ sốt. Người bệnh được đưa đến cấp cứu trong tình trạng tổn thương gan, viêm gan rất nặng, có dấu hiệu suy gan. Việc bệnh nhân dùng quá liều thuốc paracetamol dẫn đến ngộ độc, lại có tiền sử viêm gan b làm tăng tình trạng nặng của bệnh, đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về việc người dân tự ý tăng liều dùng của các thuốc thông thường bán không cần đơn.
Khi dùng quá liều, chất chuyển hóa của thuốc sẽ gây độc
Paracetamol là thuốc hạ sốt, giảm đau được sử dụng phổ biến. Hiện trên thị trường có hàng trăm loại thuốc chứa hoạt chất này ở dạng đơn chất hoặc phối hợp thêm với một hoặc vài dược chất khác. Paracetamol có nhiều dạng bào chế như thuốc viên nén thường, nén bao phim, viên nén để nhai, viên sủi để pha vào nước thành dung dịch trước khi uống, thuốc bột, thuốc cốm, thuốc đạn để đặt hậu môn, dạng siro… hàm lượng khác nhau, từ 80mg, 150mg, 250mg đến 500mg. Trong các bệnh viện cũng thường dùng paracetamol dạng tiêm truyền. Paracetamol ở liều điều trị thông thường khá an toàn và là thuốc thông dụng nhất hiện nay để giảm đau, hạ sốt. Nó chỉ gây độc khi dùng quá liều, dùng liên tục kéo dài. Sự chuyển hóa của paracetamol tại gan là ví dụ điển hình của sự ngộ độc khi tăng liều, bởi vì chất chuyển hóa NAPQI (N-acetyl-p-benzo-quinone imine) có thể gây độc tính cực nhanh và khi paracetamol được dùng với liều rất lớn như trường hợp trên thì chất chuyển hóa tại gan sẽ gây ngộ độc và bệnh nhân sẽ tử vong.
Cấp cứu cho bệnh nhân nam bị ngộ độc sau khi uống 19 viên paracetamol.
Chú ý hàm lượng của thuốc sử dụng
Trong điều trị các chứng đau, sốt thông thường, người bệnh thường tự mua thuốc dùng ở nhà. Việc tuân thủ liều quy định là hết sức quan trọng. Không nên thấy chưa giảm đau, nhiệt độ chưa hạ liền uống thêm thuốc sẽ dẫn đến quá liều. Nếu không để ý đến hàm lượng thuốc, người dùng rất dễ xảy ra tình trạng ngộ độc paracetamol. Chỉ cần hai ngày liền dùng trên 3g paracetamol (tức là 6 viên 500mg) là đã có nguy cơ viêm gan ngay cả với người khỏe mạnh. Trong trường hợp sốt cao, người bệnh nên kết hợp uống hạ sốt và chườm ấm, uống nhiều nước, không nên uống quá nhiều thuốc hạ sốt dễ dẫn đến quá liều lượng gây ngộ độc thuốc. Nếu thực hiện theo phác đồ này không đỡ sốt thì người bệnh nên đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để được điều trị bằng các biện pháp khác.
Cần tuân thủ liều lượng mỗi khi dùng thuốc
Với trẻ em dưới 12 tuổi, liều uống paracetamol được khuyến cáo là 10-15mg trên một kg trọng lượng hoặc đặt hậu môn mỗi 4-6 giờ, tối đa không vượt quá năm lần dùng mỗi ngày. Trẻ em dưới hai tuổi hoặc cân nặng dưới 11kg dùng paracetamol theo chỉ định của thầy thuốc. Với người lớn, liều khuyến cáo là 60-80mg cho một kg mỗi ngày và không được quá 4g một ngày. Người trưởng thành tốt nhất là mỗi ngày chỉ dùng dưới 2g (tối đa là 4 viên 500mg/ngày).
Khi bị ngộ độc, người bệnh có các biểu hiện chán ăn, buồn nôn, vã mồ hôi, khó chịu, có thể đau hạ sườn phải. Trường hợp nặng, bệnh nhân tử vong do suy đa tạng (thận, gan). Ngay khi biết uống quá liều paracetamol, cần tìm cách xử lý, gây nôn, dùng than hoạt hoặc thuốc tẩy muối hay nước chè đặc để làm giảm hấp thu lượng độc cho gan. Các trường hợp có triệu chứng rõ ràng của nhiễm độc cần nhanh chóng đến cơ sở y tế cấp cứu.
Tóm lại, không có thuốc nào an toàn tuyệt đối. Các thuốc thông thường vẫn có thể gây độc nếu dùng không đúng liều quy định. Nước sạch là thứ lành nhất và thiết yếu nhất nhưng nếu uống nhiều quá cũng tử vong. Thuốc chữa bệnh là các hoạt chất hóa học có tác dụng điều trị bệnh ở liều quy định, nếu quá liều sẽ giết chết hoặc gây tổn hại nghiêm trọng cho người sử dụng.